[Top]
This is a companion piece to the last reading taken from An tEolaí, Samhradh 1994.
Le blianta fada anuas tá fisiceoirí ar fud an domhain ag=20 iarraidh an píosa deireanach de mhíreanna mearaí an núicléis=20 a aimsiú. Is é an píosa deireanach ná (2) an barrchuarc a=20 bhfuil réamhthagairt dó (3) i dTeoiric na Samhla Caighdeanaí=20 den núicléas. Ní fhéadfadh aon duine teacht suas leis go=20 dtí le déanaí nuair a d'aimsigh fisiceoirí Fermilab in=20 Illinois Mheiriceá é. Is é atá i gceist leis an gcuarc=20 áirithe seo ná (4) an bloc tógála fo-núicléach deireanach=20 den dá cheann déag a chreidtear a bheith ann. De réir=20 theoiric na Samhla Caighdeanaí tá sé a chineál éagsúla=20 cuarc ann,(5) mar atá, uaschuarc agus íoschuarc, briochtchuarc=20 agus cuarc aduain, barrchuarc agus bunchuarc. Chomh maith leis=20 sin tá sé cinn de cháithníní i bhfad níos éadroime ar a=20 dtugtar leaptóin.(6) Tagann na bloic thógála seo i gceist i=20 ndéanamh prótón agus neodrón ionas go meastar go bhfuil dhá=20 uaschuarc agus íoschuarc amháin i bprótón agus dhá=20 íoschuarc agus uaschuarc amháin i neodrón. =20
Is le himbhuailteoirí cumhachtacha, ina ndéantar sruth=20 prótón a imbhualadh go fíoro-fhuinniúil le sruth=20 frithphrótón ag teacht ar mhalairt treo,(7) a dhéantar na=20 cáithníní a scrúdú. Is lena leithéid sin a rinne lucht=20 Fermilab na turgnaimh inar cruthaíodh, dar leo, gurb ann don=20 chuarc deireanach.(8) Tugann an toradh seo faoiseamh do na=20 fisiceoirí toisc go raibh tosaithe ar an tsamhail=20 chaighdeánach a cheistiú ó bhonn. (9) Tugann sé cúis=20 dóibh freisin a bheith níos dóchasaí feasta.
(1) literally "The crisis to its solution?" i.e. "The solution to the crisis?"
(2) ná is here a redundant particle used with the copula. =20 Translate, "The final piece is the top quark."
(3) "to which there is a previous reference in", a is the=20 indirect relative particle which eclipses and uses the dependent=20 form of the verb if there is one, hence "a bhfuil".
(4) ná is the same particle discussed in (2). Translate the=20 whole sentence: "This particular quark in question is the final=20 sub-nuclear building bloc fo the twelve which are believed to=20 exist."
(5) "According to the Standard Theory there are different=20 sorts of quarks,"
(6) literally "upon which are given leptons" i.e. "which are=20 called leptons"
(7) treo is here used adverbially. Translate: "in a way that=20 produces particles to examine."
(8) literally "that it is there to the final quark" i.e.=20 "that the final quark is there."
(9) literally "because there was begun on the standard=20 theory to question fundamentally" i.e. "the standard theory=20 was beginning to be questioned on a fundamental level."